پاسخ فرهنگستان به پویش دسترسی عمومی به پیکره زبانی فرهنگستان - وبلاگ اخبار و رویدادها

به گزارش وبلاگ اخبار و رویدادها، تهران (پانا) - فرهنگستان زبان و ادب فارسی در پی شکل گیری پویش دسترسی عمومی به پیکره زبانی فرهنگستان خاطرنشان کرد امید می رود تا چند ماه آینده، با تنظیم آئین نامۀ لازم و تأمین زیرساخت های فنی، امکان بهره مندی پژوهشگران از پیکره فرهنگ نویسی فراهم شود.

به گزارش ایسنا، چندی پیش پویشی به راه افتاد برای عمومی کردن دسترسی به پیکره زبانی فرهنگستان و متنی به امضای 500 نفر منتشر شد؛ جان کلام این متن این است که چون پیکره با هزینه عمومی و بیت المال تهیه شده سزاوار و لازم است که در دسترس همگان قرار بگیرد. این تبعیض و بی عدالتی است که برخی پژوهشگران به این امکان دسترسی داشته باشند و در عمر و وقت صرفه جویی کنند و دقت و عمق تحقیقات خود را بیشتر کنند و بخش بزرگی از محققان و دانشجویان به این امکان یا موهبت دسترسی نداشته باشند.

برخی پاسخ های غیررسمی غالباً از سوی اعضای گروه فرهنگ نویسی فرهنگستان به این پویش داده شده است که برخی آن را نشان دهنده مواضع فرهنگستان می دانند. این پاسخ ها مسائل فنی و نرم افزاری را مانع عمومی شدن پیکره دانسته اند، چرا که به گفته آن ها موجب کند شدن دسترسی اعضای گروه فرهنگ نویسی خواهد شد یا احتمال دست کاری در محتوای پیکره را پدید خواهد آورد.

در پی این موضوع، غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، طی نامه ای خطاب به علی اشرف صادقی، مدیر گروه فرهنگ نویسی، امکان دسترسی عمومی به این پیکره را از او جویا شد.

در پی دریافت پاسخ علی اشرف صادقی به نامه رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، حداد عادل گفت با توجه به مسائل و اشکالاتی که در نامۀ آقای دکتر صادقی بدان ها اشاره شده است، فرهنگستان در نظر دارد برای رفع آن ها برنامه ریزی و اقدام کند و امید می رود تا چند ماه آینده، با تنظیم آئین نامۀ لازم و تأمین زیرساخت های فنی، امکان بهره مندی پژوهشگران از پیکرۀ فرهنگ نویسی فراهم شود.

متن نامه علی اشرف صادقی در پاسخ به نامه رئیس فرهنگستان، مبنی بر بررسی دسترسی عمومی به پیکره زبانی فرهنگستان و نحوه استفاده پژوهشگران از این پیکره بدین شرح است:

رئیس محترم فرهنگستان زبان و ادب فارسی

با سلام و احترام، در پاسخ به نامه شماره 1101/24/5 مورَّخ 99/9/22 جناب عالی، به آگاهی می رساند موضوع استفاده عمومی از پیکره فرهنگ نویسی فرهنگستان در گروه فرهنگ نویسی بررسی شد. گروه فرهنگ نویسی اساساً مخالفتی با این امر ندارد، ولی ذکر نکاتی درباره این پیکره لازم است.

این پیکره صرفاً برای کار فرهنگ نویسی در فرهنگستان تهیه شده است و شاید چندان قابل استفاده برای پژوهش های ادبی و زبانی نباشد. مواردی که لازم است به آن ها توجه شود عبارت اند از:

مسائل حقوقی انتشار بخش هایی از کتاب ها که در پیکره آمده است لازم است رفع شود. همان طور که می دانید برای تهیه این پیکره حدود 1400 کتاب از قرن سوم تا کنون خوانده شده و با توجه به کلمات و عباراتی که به عنوان مدخل در فرهنگ جامع زبان فارسی درج خواهد شد شاهدهایی انتخاب شده که با ذکر مشخصات و شماره صفحه کتاب در پیکره آمده است. همچنین، تمامی مدخل های فرهنگ های لغت، از جمله فرهنگ سخن و لغت نامه دهخدا، در این پیکره درج شده است و انتشار آن ها بدون اجازه ناشر یا مؤلف یا مترجم امکان پذیر نیست.

بدیهی است که در هنگام حروف نگاری شاهدها اشتباهاتی رخ داده است که در حال حاضر، در حین ویراستاری، رفع می شود. درعین حال، ازآنجاکه شاهدها حتی الامکان کوتاه شده است، در مواردی حد شاهدها رعایت نشده و جملات نامفهوم است و عملاً، در بسیاری از موارد، بدون مراجعه به کتاب، فهم مطلب امکان ندارد. ازاین رو، عموم نیز بدون در اختیار داشتن کتاب ها نمی توانند بهره چندانی از شاهدها ببرند.

برای رفع این مشکل در چند سال اخیر حدود 300 کتاب پویش (اسکن) شده که در هنگام استفاده از شاهد با کلیک بر روی شماره صفحه می توان به صفحه مشخص در کتاب مورد نظر نیز دست یافت، اما تعداد کتاب ها بسیار بیش از این است و فعلاً این کار خاتمه نیافته است. چنانچه قرار باشد پیکره ای مناسب برای عموم پژوهشگران تهیه شود لازم است صفحات کتاب ها پویش (اسکن) شود؛ به نحوی که همۀ کلمات در آن ها قابل جستجو باشد، که در این صورت مسئلۀ حقوقی آن بسیار پیچیده تر خواهد شد.

نرم افزار فعلی به برنامه فرهنگ نویسی متصل است و امکان استفاده هم زمان در گروه فرهنگ نویسی و تحت وب و برای عموم را ندارد. در حال حاضر نیز چنانچه تعدادی از همکاران هم زمان وارد آن شوند بسیار کند می شود. درعین حال، به نحوی طراحی نشده است که بتواند تحت وب قرار بگیرد. ازاین رو، لازم است برای آن نرم افزار جداگانه ای تهیه شود و محتوای پیکره در آن قرار گیرد و به عموم عرضه شود.

چنانچه فرهنگستان اصرار داشته باشد که با تمامی کاستی های این پیکره آن را در اختیار عموم قرار دهد لازم است نسبت به تهیه نرم افزار مناسب دیگری اقدام شود. مسلّماً عضویت در این نرم افزار یا ورود به آن نیز مانند هر نرم افزار دیگری ضوابطی خواهد داشت. کاربر لازم است هویت و مشخصات خود را اعلام کند و بداند که تمامی جستجوهای او، با ذکر زمان مراجعه، در حافظۀ نرم افزار ثبت می شود و چنانچه در استفاده از آن قوانین و مقررات حق نشر را رعایت ننماید پیگرد قانونی خواهد داشت.

علی اشرف صادقی

مدیر گروه فرهنگ نویسی