سهم زبان فارسی از ایدفا 2019 ، شمس تبریزی در آمستردام - وبلاگ اخبار و رویدادها

به گزارش وبلاگ اخبار و رویدادها، جشنواره معتبر فیلم ایدفا در حالی به گام پایانی خود رسید که زبان فارسی در این دوره از این رویداد جهانی سهم قابل توجهی را به خود اختصاص داد.

به گزارش خبرنگار وبلاگ اخبار و رویدادها از آمستردام، جشنواره بین المللی فیلم مستند آمستردام (ایدفا) در سی و دومین دوره خود، به واسطه آنکه فیلم های ایرانی در بخش های مختلف آن حضور چشمگیری داشتند، زبان فارسی را پرشمارتر از همواره در سالن های سینمای پایتخت هلند عرضه کرد.

خطای محسوس در عرضه فیلم های ایرانی

البته در این میان، یک لغزش سهل انگارانه در عرضه فیلم های ایرانی مانند جشنواره های مشابه در سال های اخیر خودنمایی کرد؛ آن هم اینکه متاسفانه چند سالی است بعضی از فیلم های ایرانی در شناسنامه های خود همچنان با عبارت معتبر Persian عرضه می شوند اما بعضی دیگر، با عبارت Farsi که می توان گفت، نه تنها پشتوانه علمی و تاریخی در اسناد فرهنگی، دانشگاهی، اداری و غیره ندارد، بلکه از منظرهایی و در موردهایی، به سردرگمی، بویژه نزد مخاطب خاص یا عام غیر ایرانی هم می تواند بیانجامد.

شعبه جشنواره حقیقت در آمستردام!

به هر حال، حضور زبان فارسی در ایدفا 2019 از همواره پررنگ تر بود؛ چراکه یک دلیل آن، حضور به نسبت پرشمار فیلم های ایرانی بود؛ تا جایی که بعضی اهالی سینمای مستند و رسانه ایرانی، به شوخی، از جشنواره سال جاری به عنوان جشنواره سینما حقیقت 2 یاد می کردند.

از این رو می توان گفت، پس از هلند که به عنوان کشور میزبان، سهم بلامنازعی در فراوانی فیلم های این جشنواره دارد، ایران جزو کشورهایی بود که بیشترین تعداد فیلم ها را در ایدفای سال جاری داشتند.

مستند سایه های بی خورشید ساخته مهرداد اسکویی بود که در اولین نمایش جهانی خود در افتتاحیه سی و دومین جشنواره بین المللی مستند آمستردام (ایدفا) به عنوان مهم ترین رویداد سینمای مستند، و در بخش رقابتی مستندهای بلند این دوره از جشنواره، به روی پرده رفت.

هرچند که اسکویی پیش تر نیز در ایدفا حضور داشته و برنده جایزه هم شده است، اما انتخاب یک فیلم ایرانی به عنوان فیلم افتتاح این جشنواره، اتفاقی بی سابقه و تاریخی را برای سینمای ایران رقم زد. درنهایت هم این فیلم، برای نخستین بار جایزه ایدفا را در بخش فیلم های بلند (در بخش بهترین کارگردانی) برای سینمای ایران به ارمغان آورد، ضمن آن که اسکویی را اولین ایرانی کرد که دو بار در ایدفا به جایزه رسیده است.

این مستند روایتگر داستان پنج دختر در کانون اصلاح و تربیت است که به جرم همدستی در قتل پدر، همسر یا عضو مذکر خانواده، دروان محکومیت خود را سپری می نمایند.

مستند خلاف جهت عقربه های ساعت به کارگردانی جلال وفایی نیز در بخش رقابتی مستندهای نیمه بلند ایدفا 2019 حضور داشت. این مستند درباره یک ساعت ساز در شهر همدان است که دیدگاه سیاسی او نسبت به دوران جوانی تفاوت زیادی نموده است. این فیلم هم که نخستین تجربه فیلمساز آن به شمار می رفت، در اولین حضور جشنواره ای اش توانست که جایزه بهترین فیلم نیمه بلند ایدفا 2019 را به خود اختصاص دهد. در سال های گذشته، محین عبدالوهاب در این بخش به جایزه رسیده بود.

همچنین در بخش رقابتی مستند کودک و نوجوان نیز فیلم آشو ساخته جعفر نجفی به نمایندگی از سینمای ایران در این بخش و نیز در بخش فیلم های کوتاه به نمایش گذاشته شد. این فیلم که زندگی ایلیاتی نوجوانی بختیاری را روایت می نماید که یک عشق فیلم است، در ایدفا دومین حضور جهانی خود را پس از جشنواره لایپزیک تجربه کرد که در آن به دیپلم افتخار کارگردانی دست یافته بود و در اینجا هم به جایزه بهترین فیلم بخش کودک رسید. در سال های گذشته، مهرداد اسکویی این جایزه را برای سینمای مستند ایران به دست آورده بود.

جشنواره بین المللی مستند آمستردام (ایدفا) سال جاری در بخش غیررقابتی Luminous خود نیز میزبان سه مستند ایرانی فقدان به کارگردانی فاطمه ذوالفقاری، تارهای ممنوعه ساخته حسن نوری (محصول مشترک ایران و افغانستان) و کاغذپاره ها به کارگردانی بهزاد نعلبندی بود؛ هرچند که فیم فقدان در همان روز نخستین، به دلیل آنچه مشکل فنی اعلام شد، از جدول نمایش های رسمی جشنواره خارج شد.

محسن مخملباف، سینماگر ایرانی که یکی از داوران بخش رقابتی اصلی جشنواره مستند آمستردام بود نیز با مستند یک لحظه معصومیت که درواقع همان فیلم قدیمی او با نام نون و گلدون بود، به عنوان محصول مشترک ایران و فرانسه در بخش Focus جشنواره حاضر بود. Nerd- Funk نیز عنوان مستندی ساخته علی اسلامی و مملی شفاهی بود که به عنوان محصول مشترک هلند، فرانسه و ایران در بخش رقابتی Doc Lab حضور داشت.

مستند برای آنها که می خواهند، راه ها باز است به کارگردانی پائولین اولتیتن هم محصول مشترک ایران، روسیه و هلند بود که در بخش آخر هفته هنر آمستردام نمایش داشت.

زبان فارسی از دهان دیگران

طنین زبان فارسی در سینماهای جشنواره سی و دوم ایدفا به همین ها محدود نمی شد؛ بلکه این جشنواره شاهد حضور فیلم هایی محصول کشورهای دیگر و بعضا ساخته کارگردانانی غیر ایرانی بود که تمام یا بخش مهمی از تکلم های آن ها به زبان فارسی بود.

متولد اوین ساخته مریم زارع که به عنوان محصول آلمان و اتریش به ایدفا آمده و درواقع راوی داستان زندگی شخصی کارگردان آن بود، دارای شخصیت های اصلی بود که بعضا کلا به زبان فارسی صحبت می کردند.

خود کارگردان اما به عنوان شخصیت اول فیلم که بیشتر به زبان آلمانی و در بخش هایی به زبان هایی چون فرانسوی و انگلیسی سخن می گفت، کمتر تمایل داشت که فارسی صحبت کند، مگر در موارد اجبار.

حلقه های ممنوعه ساخته آریل نصر، نیز محصول کشور کانادا در ایدفا 2019 بود که تقریبا کل دیالوگ های آن به زبان فارسی بود.

این فیلمساز افغانستانی الاصل به سرگذشت سینما در افغانستان و نیز ماجرای نجات یافتن بخش عمده ای از حلقه های فیلم موجود در آرشیو افغان فیلم پرداخته بود که ستاره ها و عوامل آن عمدتا به زبان فارسی صحبت می کردند.

حسن فاضلی دیگر کارگردان افغانستانی و فارسی زبان بود که او نیز با فیلم مسافران نیمه شب در بخش غیررقابتی جشنواره بین المللی فیلم مستند آمستردام حضور داشت و مورد توجه در آرای تماشاگران نهاده شده بود.

این فیلم که درواقع به ماجرای مهاجرت خانواده کارگردان می پرداخت، به عنوان محصول ایالات متحده آمریکا و افغانستان مسافر ایدفا شده بود و درنهایت در فهرست 10 انتخاب مردمی جشنواره (رتبه ششم) نهاده شد.

این موضوع دستمایه فیلم دیگری هم بود با نام عشق کودک به کارگردانی اوا مولواد که موضوع آن یک خانواده سه نفر مهاجر ایرانی بودند.

همچنین کشور آمریکا با فیلم دیگری هم در جشنواره سال جاری حضور داشت که بخش قابل توجهی از آن، ازجمله کل صحبت های سه مصاحبه شونده ایرانی در آن، به زبان فارسی بود. Desert One به ماجرای تسخیر سفارت آمریکا در تهران و شکست عملیات کماندوهای آمریکایی در طبس می پرداخت که به نوعی یک مستند تاریخی محسوب می گردد.

فرهنگ پارس در متن و فرامتن

به هر حال با این فیلم ها که زبان اصلی آن ها، زبانی غیر از فارسی ثبت شده بود و نیز با احتساب نمایش های فیلم های ایرانی یادشده، ولو با خروج یکی از آنها از جدول نمایش ها، با یک حساب سرانگشتی می توان دریافت که زبان فارسی در بیش از 50 نمایش در حدود 15 سالن سینما در پایتخت هلند، در جریان سی و دومین جشنواره بین المللی فیلم آمستردام (ایدفا)، از 30 آبان تا 10 آذر طنین انداز شد.

البته فرهنگ و زبان پارسی در ایدفا به همین جا خلاصه نشد و علاوه بر نشست های پرسش و پاسخ و نیز کارگاه های بعضی از سینماگران یادشده، کاتالوگ جدول برنامه اکران ها و شرح درباره فیلم های جشنواره ایدفا نیز یک غافلگیری داشت.

علاوه بر تصویر فیلم اسکویی در کادری از جلد آن، یادداشت اوروا نیرابیا، دبیر با اصالت سوریه ای جشنواره، ترجمه انگلیسی چند جمله از کتاب شمس تبریزی را برای پیشانی مطلب خود انتخاب نموده بود.

دبیر جشنواره بین المللی فیلم مستند آمستردام (ایدفا) در گفت وگوی کوتاهی با خبرنگار وبلاگ اخبار و رویدادها، با اشاره به این که این چند جمله از یک کتاب با همین مضمون انتخاب شده است، گفت باعث افتخار اوست که از این تفکر و این سخنان می تواند بهره بگیرد.

علیرضا بهرامی - وبلاگ اخبار و رویدادها